Zelfportretterende aap
Zelfportretterende aap. Olieverf op paneel. Afmeting 40 x 50 cm.
Een schilderij over een zichzelf portretterende aap. De aap staat symbool voor het naäpen in de 16de eeuwse schilderijen. Trompe l’oeil, het oog bedriegt, schilderen met enkel als doel om de werkelijkheid te imiteren. Echte kunst, in de 16de eeuw, moest iets vertellen door middel van de iconologie en de emblemata, en de echte kunstenaars gingen daar prat op.
Realisme wordt nu vaak omschreven als “ambachtelijk”. Dit schilderij steekt daar de draak mee. Alles op het schilderij bestaat niet, en niets heeft model gestaan.
De niet-bestaande aap schildert zichzelf, maar alleen wat verder in de evolutie. Hij schildert zichzelf dus grootser dan de werkelijkheid. Zijn schilderij is enerzijds een spiegel en anderzijds een “zelfportret”. De spiegel staat symbool voor zelfkennis, en het natuurgetrouw weergeven voor de natuur. Maar… zelfkennis, in de ogen van wie? De spiegel staat namelijk ook symbool voor ijdelheid.
Toen ik het schilderij met de roemer schilderde kwam ik in mijn onderzoek allerlei symbolieken tegen die in de 16de eeuw gangbaar waren. In dit schilderij was daar veel van te gebruiken.
De krijtstudie die op de voorgrond hangt, is “getekend” op de wijze van Leonardo da Vinci. Het is een anatomietekening van een apenskelet in de houding van de David van Michelangelo. De David die symbool staat voor de universele mens. (l’homo universalis)
Er zijn attributen op het schilderij te zien die verwijzen naar een hang naar het verleden, van kunstenaars die de wil hebben om de oude glorie te doen herleven met oude schilderstechnieken en voorstellingen met eveneens oude voorwerpen. Wat voor de schilderende aap een oude gebroken pot is waar zijn potlood in staat, is in zijn geëvolueerde zelfportret een waardevol gerestaureerde antiquiteit, om daarmee het schilderij cachet te geven.
Een schilderij als deze is niet op de ambachtelijke manier te schilderen. Alles is in één keer geschilderd, zonder “academische opbouw”, in een groen-gelig licht om de sfeer wat naar de jungle te tillen. De studie in potlood onder de ‘knop’ hieronder laat zien dat alles eerst netjes is uitgetekend, zodat de ruimtelijk vormen vooraf duidelijk zijn.
Studie voor ‘De zelfportretterende aap’.
Dit schilderij volgt op het schilderij met de koolmees. De achtergrond van dit schilderij is nu licht, alles ervoor is hier donkerder.
In deze voorstelling heb ik allerlei visuele dingen toegepast.
De opzet van het schilderij begint met het schilderen van de achtergrond, een groen-gelige licht. Tegelijkertijd is dezelfde achtergrond op het geschilderde schilderij weergegeven, op een kleinere schaal. De werkelijkheid leert echter dat dit niet kan omdat de lichtbron altijd lichter is dan het voorwerp waarop het schijnt, en het licht komt van alle kanten. Maar ook nu blijkt dat het oog veel accepteert.
Door de complexheid van de voorstelling, heb ik deze eerst uitgetekend en daarna in lijnen op het paneel gezet.
Als eerste toevoeging heb ik de houten schildersezel weergegeven. Daarna moesten er heel veel dingen tegelijkertijd geschilderd worden. De apen op de granieten balk met hun paletten zijn non-stop op het beuken paneel gezet. Het maakt de tekening vooraf begrijpelijk want het gaf de ruimtelijke vormen weer waardoor ik me voornamelijk op de kleuren hoefde te concentreren. Die kleuren hebben weer een relatie met de kleuren van de achtergrond, anders gezegd moesten de aapjes wel in het bestaande licht zitten en er niet opgeplakt uitzien.
Om het schilderij in het schilderij een dubbele betekenis te geven heb ik de granieten balk in spiegelbeeld op het kleinere schilderij gezet. Het oog accepteert dit, ook al kijkt het portret in dezelfde richting als de schilderende aap. De weerspiegeling is dus tweevoudig te interpreteren.
Perspectivisch en schilder-technisch is dit vrij eenvoudig te verwezenlijken.
De andere voorwerpen op het paneel zijn ook op basis van de lichtsituatie weergegeven. De logica van de kleurmengingen ligt immers al op het palet. Het is eigenlijk zo dat ik willekeurig wat dan ook aan het werk kan toevoegen. Als je bij dit moment bent aangekomen werk je dus in je eigen geschapen wereldje. Vrijheid in optima forum.